Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Oświęcimiu

Dokumentacja dotycząca świątyni sięga lat 1325–1327, a w późniejszych źródłach, takich jak zapiski Jana Długosza, możemy odnaleźć odniesienia do tej budowli jako murowanej. Chociaż konkretna data jej powstania pozostaje nieznana, wiadomo, że kościół przeszedł wiele przebudów. Do mniej więcej 1530 roku brakuje jednoznacznych informacji na temat jego architektury.

Najistotniejsza przebudowa miała miejsce w trzeciej ćwierci XVII wieku. Warto wspomnieć o odbudowie, która nastąpiła po pożarze w 1863 roku. Obecna wieża, w formie kwadratowej, została ukończona w latach 1863-1877, chociaż dolna część wieży datuje się na koniec XVI wieku. Zauważalnie, kościół jest zorientowany, murowany i ma prostokątne, dwuprzęsłowe prezbiterium z zakrystią od strony południowej.

Onieśmielająca jest także architektura wnętrza, która obejmuje dwuprzęsłowy, trzynawowy korpus halowy z chórem. Nawa główna otwarta jest na nawy boczne poprzez dwie arkady filarowe, które charakteryzują się prostokątnym kształtem oraz dekoracyjną pilastracją. Sklepienia w obu częściach kościoła mają formę kolebkową z lunetami umiejscowionymi na gurtach. Chór muzyczny, o szerokości korpusu, podtrzymywany jest na trzech arkadach, a jego parapet wygięty jest łukowo w centralnej części.

W oknach prezbiterium oraz nawach bocznych możemy podziwiać różnokolorowe witraże, które dodają uroku wnętrzu. W północnej części budynku znajduje się mała kaplica poświęcona św. Maksymilianowi Marii Kolbe. Na osi zachodniej budowli wyrasta wysoka wieża zegarowa, która odznacza się kruchtą oraz dekoracyjnym motywem czworoliścia na górnej kondygnacji. Na zewnątrz kościoła znajdują się szkarpy na narożnikach prezbiterium, co także dotyczy wieży, która jest oszkarpowana.

Na dachu kościoła dostrzegalna jest sygnaturka, a na ścianie wschodniej prezbiterium umieszczony jest krucyfiks pochodzący z drugiej połowy XVII wieku. Niezwykle warto zwrócić uwagę na portale we wnętrzu, w tym gotycko-renesansowy prowadzący z kruchty do północnej nawy bocznej, a także z prezbiterium do zakrystii, datowany na 1529 rok.

W zakrystii zainstalowano żelazne drzwi obite blachą w kratę, które przypominają drzwi między nawą północną a kaplicą św. Maksymiliana. Ołtarz Główny, przywracany do dawnej świetności wielokrotnie – ostatnio w 2004 roku, jest późnobarokowy i datuje się na pierwszą ćwierć XVIII wieku. Figury św. Piotra i św. Pawła oraz czterech aniołów, również w stylu późnobarokowym, zdobią ołtarz.

Inne elementy to marmurowa chrzcielnica z pokrywą blaszaną datowaną na 1613 rok, a także barokowe obrazy w ołtarzach bocznych dedykowanych św. Jackowi i św. Dominikowi. W kościele umiejscowiono również późnobarokowy feretron, krucyfiks z XVII wieku oraz liczne epitafia, od barokowych po klasycystyczne. Na północnej ścianie prezbiterium zaś znajduje się ambona w stylu późnobarokowym, zlokalizowana przy przejściu w korpus nawowy, pod łukiem tęczy.