Park Pamięci Wielkiej Synagogi w Oświęcimiu

---

Lokalizacja

Park Pamięci Wielkiej Synagogi w Oświęcimiu znajduje się w dogodnej lokalizacji, przy ulicy Berka Joselewicza. Jest to miejsce, które zachęca do odwiedzenia, a bliskość do Rynku w Oświęcimiu sprawia, że jest to idealny punkt do zwiedzania okolicy.

Historia

W 1939 roku miała miejsce tragiczna historia związana z Wielką Synagogą w Oświęcimiu, która była największą żydowską świątynią w tym mieście. W nocy z 29 na 30 listopada 1939 roku została podpalona i zburzona przez niemieckich okupantów. Niestety, po zakończeniu II wojny światowej, decyzja o odbudowie synagogi nie została podjęta. Zamiast tego, teren, na którym niegdyś stała świątynia, pozostał pusty, stanowiąc świadectwo tragicznych wydarzeń wojennych.

Przez wiele lat to puste miejsce zarastały drzewa i krzewy, zapominając o swoim znaczeniu. Jednak blisko 80 lat po zniszczeniu synagogi, mieszkańcy Oświęcimia zdecydowali się na utworzenie parku, który ma być miejscem pamięci i refleksji.

Projekt parku upamiętnienia powstał z inicjatywyCentrum Żydowskiego w Oświęcimiu, a jego realizacja była możliwa dzięki zbiórce funduszy, w której wzięli udział zarówno lokalni mieszkańcy, jak i przedsiębiorcy oraz instytucje publiczne, a także potomkowie Żydów oświęcimskich. Park został uroczyście otwarty 28 listopada 2019 roku, tworząc przestrzeń do modlitwy i pamięci o tych, którzy zostali utraceni.

Architektura i symbolika

Architektura

W Parku Pamięci zlokalizowane są liczne tablice, które szczegółowo przedstawiają historię synagogi. Na terenie parku umieszczono wygodne ławki, na których można zauważyć symboliczne perforacje przedstawiające znaki zodiaku, co stanowi odzwierciedlenie ornamentyki znanej z Wielkiej Synagogi. Teren otoczyły różnorodne gatunki drzew, krzewów oraz kwiatów, co ma na celu stworzenie atmosfery spokoju oraz miejsca do refleksji dla zarówno mieszkańców, jak i turystów.

Projekt architektoniczny parku został stworzony w taki sposób, aby przypominał o kształcie nieistniejącej już synagogi. Wokół płyt granitowych wytyczono kontur rzutu świątyni, używając cienkiego krawężnika, który wydziela centralną część parku od otaczającej go zieleni. Głównym elementem tej architektury jest mozaika złożona z czterdziestu płyt wykutych w szarym piaskowcu. Każda płyta, o wymiarach 120×220 cm, zawiera „reliefy” stworzone przez żłobienia o różnej głębokości, których kształt zmienia się pod wpływem oświetlenia, co jest uzależnione od warunków atmosferycznych takich jak słońce, deszcz czy śnieg.

W parku znajduje się także miejsce ekspozycyjne, gdzie umieszczono zdjęcie synagogi oraz przestrzenny model bożnicy, obok której znajduje się tablica informacyjna dotycząca historii tego miejsca pamięci.

Symbolika

Granitowe płyty, które wcześniej klasyfikowano jako odpady przemysłowe, zostały starannie wybrane ze względu na linie nacięć, które powstały w wyniku ich wcześniejszego użytkowania jako podstaw do cięcia innych surowców. Nacięcia o zmiennej głębokości krzyżują się i podążają w różnych kierunkach, co stanowi symboliczne odzwierciedlenie krzyżujących się oraz rozprzestrzeniających ludzkich losów.

Park został stworzony także w celu upamiętnienia przedwojennej, wielokulturowej historii Oświęcimia oraz tradycji otwartości na różnorodne kultury, religie i obrzędy.

Nagrody architektoniczne

Projekt parku, będący częścią realizacji przestrzeni miejskiej, zdobył wiele nominacji oraz prestiżowych nagród architektonicznych, co potwierdza jego znaczenie oraz uznanie w świecie architektury.

• nominacja do Nagrody Unii Europejskiej w im. Miesa van der Rohe, przyznana w 2021 roku, z odniesieniem do roku 2022,
• nagroda Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza,
• udział w konkursie „Życie w Architekturze” w kategorii „Najlepsza Przestrzeń Publiczna w Polsce” w latach 2015–2019,
• I nagroda w kategorii „Przestrzeń publiczna w Zieleni” na konkursie organizowanym przez Towarzystwo Urbanistów Polskich.

---

Oceń: Park Pamięci Wielkiej Synagogi w Oświęcimiu

---