Szymon Kluger

---

Dzieciństwo i młodość

Szymon Kluger przyszedł na świat w Oświęcimiu, będąc dzieckiem mełameda Symchy Klugera, który urodził się w 1900 roku, oraz Fridy Kluger (z domu Teichman). Jego dzieciństwo miało miejsce w domu, który sąsiadował z synagogą Chewra Lomdei Misznajot. Symcha, ojciec Szymona, pełnił doniosłą rolę jako jeden z ośmiu nauczycieli religijnych w Oświęcimiu.

Dom, w którym dorastał Szymon, znajdował się przy ulicy Podzamcze i został ofiarowany przez jego teścia, Bernarda Teichmana, który był ojcem Frymet. Na poddaszu tego domu Symcha Kluger prowadził lekcje dla swoich uczniów, co było nie tylko jego pracą, ale także pasją. Szymon miał aż ośmioro rodzeństwa: Mojżesza, który urodził się w 1923 roku, Bronie, która przeżyła lata 1927–2007, Icchaka, urodzonego w 1929 roku, Melecha z 1931 roku, Izraela z 1933, Jehoszuę, które przyszło na świat w 1935, Chaima, który urodził się w 1936 oraz Malkę, najstarszą siostrę z 1938 roku.

II wojna światowa

W momencie, gdy rozpoczęła się II wojna światowa, Szymon Kluger miał zaledwie 14 lat. Był on naocznym świadkiem stopniowego niszczenia społeczności żydowskiej w Oświęcimiu. W roku 1941, prawdopodobnie razem z częścią swojej rodziny, został uwięziony w getcie w Będzinie, znanym również jako Bendsburg.

W trakcie likwidacji getta, Szymon został najpierw deportowany do obozu Blechhammer, który był jednym z podobozów Auschwitz-Birkenau, zlokalizowanym w Kędzierzynie-Koźlu. Następnie, jego tragiczne losy zaprowadziły go do obozów Buchenwald oraz Gross Rosen.

W rodzinie Szymona, z dziewięciorga jego rodzeństwa, przeżyło jedynie troje – on sam, jego brat Mojżesz oraz siostra Bronia.

Po wojnie

Po zakończeniu II wojny światowej Szymon Kluger podjął decyzję o emigracji do Szwecji, gdzie osiedlił się w urokliwym miasteczku Saleboda. Tam znalazł pracę jako mechanik w lokalnej pralni. W międzyczasie jego bliscy, Mojżesz oraz Bronia, wybrali drogę do Stanów Zjednoczonych. Mimo trudności, jakie niosła ze sobą sytuacja w Ojczyźnie, Kluger w 1962 roku, wbrew ostrzeżeniom rodziny i rosnącemu w Polsce antysemityzmowi, powrócił do Oświęcimia. Osiedlił się na parterze swojego rodzinnego domu, którego adres zmienił się z ul. Podzamcze 287 na pl. ks. Jana Skarbka 2, oraz podjął pracę w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu (obecnie Synthos).

Dom Szymona Klugera sąsiadował z jedyną ocalałą synagogą w Oświęcimiu, co przyczyniło się do jego decyzji o pielęgnowaniu pamięci o tym miejscu. Z biegiem lat coraz bardziej oddalał się od otoczenia, co prowadziło do stopniowej izolacji. W końcu przestał chodzić do pracy i zamknął się w wyniszczającym budynku, rzadko opuszczając go. Jedynie w piątki wychodził, aby zapalić świece szabasowe pod murem dawnej synagogi, w której zorganizowano hurtownię dywanów. Jego życie w tych trudnych warunkach stało się coraz bardziej uciążliwe, a rzadkie przyjmowanie gości nie ułatwiało sytuacji. Mimo iż jego rodzeństwo wielokrotnie proponowało, by wyjechał z nimi do Stanów Zjednoczonych, pozostawał nieugięty w swojej decyzji.

Po latach troskliwej opieki nad synagogą, obiekt ten w końcu doczekał się renowacji, której inicjatorem była fundacja Auschwitz Jewish Center Foundation, a także jej nowa filia w Oświęcimiu.

Śmierć i miejsce spoczynku

Szymon Kluger nie doczekał się ponownego otwarcia synagogi, gdyż zmarł 26 maja 2000 roku, zaledwie trzy miesiące przed tym wydarzeniem. W Oświęcimiu nie było już Żydów, którzy mogli przygotować go do pochówku zgodnie z tradycją. W związku z tym wezwano najbliższego rabina z Krakowa. Wymagane było także minyan, czyli kworum dziesięciu mężczyzn powyżej trzynastego roku życia. Na szczęście, dzięki interwencji edukatora z Jerozolimy, grupa amerykańskich studentów żydowskich zgodziła się wziąć udział w ceremonii, co umożliwiło przeprowadzenie pogrzebu. Szymon Kluger spoczął w ohelu na cmentarzu żydowskim w Oświęcimiu.

Uroczystość pogrzebowa zgromadziła trzydziestu kilku młodych mężczyzn z Izraela. Michael Berl, edukator odpowiedzialny za ich obecność na ceremonii, zaznaczył w rozmowie z dziennikarzami: „To, że miał na pogrzebie ponad 30 młodych Żydów, którzy będą go teraz pamiętać — to było coś”.

Cafe Bergson

Po odejściu Szymona Klugera, jego dom przeszedł w ręce Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu, dzięki staraniom jego rodzeństwa, Broni i Mojżesza. Niestety, stan techniczny obiektu był niezwykle zły. Po upływie wielu lat, Centrum podjęło decyzję o dokonaniu renowacji budynku oraz otwarciu w nim kawiarni.

Koszty związane z renowacją budynku wyniosły łącznie ponad 1,5 miliona złotych, a znaczną pomoc w zebranie wymaganych funduszy zapewnił portal Kickstarter.

W 2014 roku, obiekt zyskał nowe życie jako Cafe Bergson, która nie tylko oferuje napoje i przekąski, ale także stała się miejscem dla różnorodnych wydarzeń kulturalnych, takich jak spotkania autorskie oraz warsztaty edukacyjne.

Warto dodać, że w kawiarni znajduje się również sklep muzealny, który jest częścią Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu, oferujący unikalne produkty związane z historią oraz kulturą żydowską.

---

Oceń: Szymon Kluger

---