Henryk Waniek

Kultura i sztuka

Henryk Waniek, urodzony 4 marca 1942 roku w Oświęcimiu, jest postacią niezwykle ważną w polskiej kulturze artystycznej. Jako artysta z Śląska, jego twórczość obejmuje różne dziedziny, zarówno malarstwo, jak i grafikę, co czyni go osobą wszechstronną i utalentowaną.

Waniek to nie tylko malarz i grafik, ale także pisarz, publicysta oraz krytyk artystyczny i literacki. Jego różnorodne zainteresowania i umiejętności pozwoliły mu na znaczący wkład w rozwój polskiej sztuki i literatury.

Życiorys

Henryk Waniek, syn Jana i Ireny z domu Juszczak, przeniósł się z rodzicami do Katowic w 1945 roku. Po ukończeniu w 1955 roku Szkoły Podstawowej nr 4 w Katowicach, kontynuował naukę w V Liceum Ogólnokształcącym (1955–1957), a następnie w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach, gdzie w 1962 roku uzyskał maturę.

Po roku pracy w Domu Książki w Katowicach, w 1964 roku rozpoczął studia na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Oddziale w Katowicach. W latach 1965–1966 był hospitantem na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zaangażował się w działalność założonego przez studentów ASP DKF „Kino-oko”, w którego kierownictwie jako prezes zasiadał od 1966 roku.

Podczas studiów nawiązał bliskie relacje z malarzami o orientacji fantastyczno-magicznej, takimi jak Barbara i Henryk „Fantazos” Ziembiccy. Dołączył również do grupy artystycznej Oneiron, znanej także jako Liga Spostrzeżeń Duchowych, która wybrała drogę ku magii, alchemii oraz filozofii i religii Dalekiego Wschodu. Ich twórczość koncentrowała się na badaniu i artystycznym wykorzystaniu odmiennej świadomości.

W przeciągu lat 60. i 70. członkowie grupy regularnie organizowali sesje artystyczne oraz produkowali filmy. Wydawali oni również periodyk „Nowe Bezpretensjonalne Pismo Święte w Obrazkach”, który pełnił rolę w obiegu koleżeńskim w formie teczki z pracami takimi jak rękopisy, maszynopisy, rysunki oraz fotografie, do której wkładali swoje dzieła współpracy.

W 1970 roku Waniek uzyskał dyplom z plakatu u prof. Tadeusza Grabowskiego oraz z grafiki artystycznej u prof. Andrzeja Pietscha. Po ukończeniu studiów przez krótki czas uczył sztuki w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach oraz wykładał w Zakładzie Sztuki Cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego w latach 1976–1978.

Artysta spędził rok 1976 jako stypendysta Rządu Włoskiego we Florencji, a w latach 1976–1977 korzystał z funduszy Fundacji Kościuszkowskiej (The Kosciuszko Foundation) w Nowym Jorku. 23 sierpnia 1980 roku, jako jeden z 64 uczonych i pisarzy, włączył się w apel do władz komunistycznych o rozpoczęcie dialogu z protestującymi robotnikami.

Żoną Henryka Wanieka została Joanna Pasiud, z którą wzięli ślub 6 maja 1972 roku. Para doczekała się dwóch dzieci: syna Michała (ur. 1978) oraz córki Laury (ur. 1985). Od 1980 roku artysta mieszka i tworzy w Brwinowie, niedaleko Warszawy.

Waniek jest uznawany za malarza surrealistycznego, realizując swoje wizje przy pomocy tradycyjnego malarstwa olejnego. Dodatkowo zajmuje się rysowaniem, grafiką wydawniczą, plakatami, a sporadycznie również scenografią do sztuk teatralnych. Jego prace były prezentowane na ponad 100 wystawach zbiorowych oraz osobiście na ponad 100 wystawach indywidualnych.

Oprócz działalności plastycznej, Henryk Waniek jest także pisarzem i specjalistą w zakresie historii, filozofii, religioznawstwa oraz literatury mistycznej. Tworzy eseje oraz krótkie utwory literackie, a także podejmuje się krytyki artystycznej. Od 1971 roku regularnie publikuje w różnorodnych czasopismach kulturowych oraz literackich, a jego pisarstwo odzwierciedla fascynacje ezoteryczne i historiozoficzne, ściśle związane z historią Śląska.

Twórczość: malarstwo

Henryk Waniek jest artystą, który posługuje się głównie olejnymi obrazami oraz rysunkami. W swoich pracach artystycznych tworzy kompozycje o charakterze symetrycznym i koncentrycznym, które są nasycone tradycyjnymi symbolicznymi motywami związanymi z magią, takimi jak okna, kielichy, drabiny, diabły, tęcze oraz spadające gwiazdy. Jego obrazy cechuje głęboka symbolika, alegoria oraz metafora, co sprawia, że każdy z nich ma unikalną opowieść do przekazania.

Wśród licznych wystaw indywidualnych, jego prace były prezentowane w Galerii Zapiecek w Warszawie, a także w takich miastach jak Bratysława, Katowice oraz Kraków. Sintetyzując tę długą listę, Waniek pokazywał swoje dzieła również w Berlinie, Düsseldorfie, Bielsku-Białej, Jaworznie, Jeleniej Górze, Kielcach, Kłodzku, Lipsku, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Płocku, Poznaniu, Szczecinie, Toruniu, Wałbrzychu, Wrocławiu, Zamościu.

Artysta brał udział w wielu wystawach zbiorowych. Regularnie prezentował swoje prace w zachodnioeuropejskich miastach takich jak Berlin, Częstochowa, Jelenia Góra, Katowice, Szczecin oraz Warszawa. Wśród jego wystaw zbiorowych jednorazowo można wymienić także te organizowane w Baltimore, Brukseli, Darmstadt, Dortmundzie, Düsseldorfie, Essen, Hamburgu, Kilonii, Kladnie, Kolonii, Krakowie, Londynie, Lyonie, Malmö, Menton, Monachium, Ostrawie, Paryżu, Santa Barbara, Sztokholmie, Trewirze, Toruniu, Wiedniu oraz Zakopanem.

Prace Henryka Wanieka znajdują się w prestiżowych zbiorach muzealnych, w tym:

W jego kolekcjach artystycznych można znaleźć zarówno dzieła w publicznych, jak i prywatnych zbiorach w Polsce oraz innych krajach, takich jak Anglia, Belgia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Niemcy, Szwecja, USA, Włochy, oraz wiele innych.

Wobec jego talentu aktorskiego, Henryk Waniek także zagrał samego siebie w filmie Antoniego Krauzego zatytułowanym „Podróż do Arabii” (premiera: 19.05.1980). Ponadto, był autorem scenografii do telewizyjnego spektaklu „Carmilla” w reżyserii Janusza Kondratiuka (premiera 13.11.1980 r.). Jego scenograficzna działalność obejmowała również współpracę przy filmie „Dziewczynka z hotelu Excelsior” oraz „Ene…due…like…fake…” Andrzeja Kondratiuka, a także projekt dla filmu „Głos” Janusza Kondratiuka.

Twórczość: pisarstwo

Twórczość literacka Henryka Wańka znajdująca odzwierciedlenie w jego dziełach, nawiązuje do tematów związanych z historią, filozofią oraz alchemią, co czyni ją bogatą w alegorie i metafory. Od roku 1971 autor ten regularnie publikował w różnych czasopismach literackich oraz kulturalnych, takich jak „Dialog”, „Charaktery”, „Literatura na Świecie”, „Na Głos”, „Odra”, „Opcje”, „Projekt”, „Przegląd Polityczny”, „Regiony”, „Sycyna”, „Śląsk”, „Twórczość”, „Tygodnik Powszechny”, „Więź” i „Znak”. Jego felietony można także znaleźć w „Dzienniku Zachodnim” oraz „Gazecie Wyborczej”.

Henryk Waniek jest autorem licznych publikacji książkowych, wśród nich:

  • Dziady berlińskie, Warszawa 1984 (drugi obieg), wyd. 2 popr., Wrocław 1999, ISBN 83-7023-702-9,
  • Przestrzeń, Bydgoszcz 1988 (na prawach rękopisu),
  • Hermes w Górach Śląskich, Wrocław 1994, wyd. 2, Wrocław 1996, ISBN 83-7023-362-7,
  • Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca, Kraków 1996, ISBN 83-7006-405-1,
  • Pitagoras na trawie, Warszawa: Przedświt, 1997, ISBN 83-7057-041-0, OCLC 297548604 (brak numerów stron w książce),
  • Las w lustrach / Forest in the Mirrors, współautor (wiersze): Janusz Szuber; Rzeszów 2001, ISBN 83-911519-2-1,
  • Inny Hermes, Warszawa-Wrocław 2001, ISBN 83-01-13666-9,
  • Martwa natura z niczym: szkice z lat 1990–2004, Kraków: Znak, 2004, ISBN 83-240-0468-8, OCLC 830628070 (brak numerów stron w książce),
  • Finis Silesiae, Wrocław 2004, ISBN 83-7023-999-4,
  • Wyprzedaż duchów, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2007, ISBN 978-83-7384-648-7, OCLC 177007930 (brak numerów stron w książce),
  • Sprawa Hermesa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, ISBN 978-83-08-04090-4, OCLC 176932438 (brak numerów stron w książce),
  • Katowice-blues, czyli Kattowitzer-Polka, Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2010, ISBN 978-83-7164-613-3, OCLC 751498721 (brak numerów stron w książce),
  • Miasto z duszą (wstęp do książki: Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, Katowice 2012, ISBN 978-83-933-665-8-3),
  • Katowice to wyborny temat (wstęp do książki: Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice 2013, ISBN 978-83-63780-00-5),
  • Notatnik i modlitewnik drogowy, Szczecin 2013, ISBN 978-83-63316-43-3,
  • Jak Johannes Kepler jadąc do Żagania na Śląsku zahaczył o księżyc, Kotórz Mały 2015, ISBN 978-83-936190-9-2,
  • Cmentarz nieśmiertelnych, Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego, 2015, ISBN 978-83-62290-50-5, OCLC 946361857 (brak numerów stron w książce),
  • Obcy w kraju urodzenia, Kotórz Mały 2016, ISBN 978-83-65558-06-0,
  • Miasto niebieskich tramwajów, Szczecin: Wydawnictwo Forma, 2017, ISBN 978-83-65778-40-6; 978-83-65778-41-3 (brak numerów stron w książce),
  • Szalone życie Macieja Z, Warszawa: Iskry, 2018, ISBN 978-83-24-40506-0 (brak numerów stron w książce),
  • Notatnik i modlitewnik drogowy II, Szczecin: Forma, 2020, ISBN 978-83-66180-76-5,
  • Finis Silesiae, wydanie 3 poprawione, Kotórz Mały: Canon silesiae/ślonsko biblioteka 2021, ISBN 978-83-65558-34-3 / ISBN 978-83-65558-35-0,
  • Obrazy napisane, Miejska Biblioteka Publiczna, Ruda Śląska 2022, ISBN 978-83-951244-4-0,
  • Ciulandia, Kotórz Mały: Silesia progres 2022, ISBN 978-83-65558-48-0,
  • Lapis philosophorum, Convivo 2022, ISBN 978-83-965949-0-7,
  • Wędrowiec śląski, Wydawnictwo W.A.B. 2024, ISBN 978-83-8319-473-8,
  • Notatnik i modlitewnik drogowy III, Szczecin: Forma 2024, ISBN 978-83-68215-22-9.

Henryk Waniek pojawia się również w dokumencie filmowym z 1998 roku, Sztuka błądzenia, w którym jego producentem, scenarzystą i reżyserem był Andrzej Titkow, a muzykę skomponował Stanisław Sojka, natomiast za jakość ujęć odpowiadał Jacek Knopp.

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Henryk Waniek, jako ceniony przedstawiciel kultury, został uhonorowany za niezwykłe osiągnięcia w swojej działalności artystycznej. 4 kwietnia 2005 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, wyróżnienie przyznane za jego zasługi na rzecz Śląska oraz niezrównane sukcesy w pracy zarówno zawodowej, jak i społecznej. W 2007 roku artysta został nagrodzony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

W trakcie swojej kariery, Henryk Waniek został doceniony w Polsce oraz międzynarodowo, co potwierdzają liczne nagrody, które zdobył za swoje dzieła. Wśród nich można wyróżnić:

  • 1974 – Wyróżnienie na Festiwalu Współczesnego Malarstwa Polskiego, Szczecin,
  • 1974 – Prix national na Biennale Internationale de Peinture, Cagnes-sur-Mer,
  • 1975 – Nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Jana Spychalskiego, Poznań,
  • 1981 – Nagroda Plakat Roku, Warszawa,
  • 1982 – Nagroda Silver Hugo za plakat filmowy na International Film Festival, Chicago,
  • 1995 – Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – za książkę „Hermes w Górach Śląskich”,
  • 1997 – Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego – za książki: „Hermes w Górach Śląskich”, „Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257–1957” i „Pitagoras na trawie”,
  • 1997 – Wyróżnienie Fundacji Kultury za książkę „Pitagoras na trawie”,
  • 1999 – Nagroda Kulturalna Śląska Kraju Związkowego Dolnej Saksonii (Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen), Hannover – za książkę „Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257–1957”,
  • 2004 – Finał Nagrody Literackiej Nike za książkę „Finis Silesiae”,
  • 2005 – Dolnośląska Nagroda Literacka „Laur” – za książkę „Finis Silesiae”,
  • 2005 – Nagroda miesięcznika „Śląsk” „Śląski Orzeł” – za książkę „Finis Silesiae”,
  • 2007 – Nagroda im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt” – za książkę „Finis Silesiae”,
  • 2023 – Galernik Sztuki – nagroda artystyczna Galerii AutorskiejJana Kaji i Jacka Solińskiego.

Przynależność organizacyjna

Henryk Waniek był członkiem wielu uznawanych organizacji artystycznych, które odegrały istotną rolę w jego twórczości. Jego przynależności organizacyjne obejmują:

Oceń: Henryk Waniek

★★★★★
Średnia ocena:4.56 Liczba ocen:5