Tova Berlinski

---

Życiorys

Tova Berlinski, znana wcześniej jako Gusta Wolf, przyszła na świat w Oświęcimiu jako córka chasyda, który prowadził sklep meblowy. Jej ojcem był Samuel Wolf, a matką Gizela z domu Horowitz. W rodzinie przyszłej artystki przyszło na świat sześcioro dzieci, a Tova była najstarszą z rodzeństwa.

Spotkanie z mężem, Eliaszem, miało miejsce dzięki ich wspólnej aktywności w syjonistycznym ruchu młodzieżowym. Zaledwie dziesięć dni po ceremonii ślubnej podjęli decyzję o wyjeździe do Palestyny, wówczas pod brytyjskim mandatem, gdzie dołączyli do pionierów budujących nową tożsamość Państwa Izrael. Udało im się dostać do kraju jako nielegalni imigranci, dzięki czemu uniknęli aresztowania przez brytyjskie władze, które ograniczały imigrację Żydów. Przez długi czas artystka starała się utrzymywać kontakt z najbliższymi w Polsce, aż do chwili, gdy zniknęli oni w Auschwitz-Birkenau podczas drugiej wojny światowej.

Choć początkowo jej największą pasją był teatr, w wieku 38 lat odkryła swoją miłość do malarstwa. W latach 1953–1957 odbywała studia na Akademii Sztuk Pięknych i Wzornictwa Besaleela w Jerozolimie, a później kontynuowała edukację w Paryżu pod okiem mistrzów jak Andre Lhote i Henri Goetz, zanurzając się w atmosferę abstrakcyjnego ekspresjonizmu. Do 1952 roku mieszkała w Tel Awiwie, a następnie przeniosła się do Jerozolimy, gdzie znalazła swoje twórcze miejsce.

W 1963 roku Berlinski została uhonorowana prestiżową nagrodą Jerusalem Prize, a w roku 2000 przyznano jej nagrodę Mordechai Ish-Shalom za jej całokształt twórczości oraz istotny wkład w rozwój sztuki. W latach 1965–1984 pełniła rolę wykładowczyni w The Popular University – Beit Ha’Am Bezalel, jednocześnie prowadząc prywatne lekcje w swoim studiu. W 1974 roku stała się częścią grupy Aklim, a później, w latach 1982–1984, była członkiem Radius Group.

W 1984 roku, po długim czasie nieobecności, artystka odwiedziła swoje rodzinne miasto Oświęcim po raz pierwszy od wyjazdu z Polski. Od tego momentu regularnie wracała do miasta, starając się odczarować jego wizerunek, który często ograniczał się jedynie do pamięci obozu koncentracyjnego. Dla niej Oświęcim był także miejscem szczęśliwego dzieciństwa, co podkreślało znaczenie jej wspomnień związanych z tym miejscem.

Twórczość

Tova Berlinski, uznawana za jedną z najbardziej intrygujących artystek współczesnych, zaczynała swą twórczość, tworząc dzieła pełne światła i intensywnych kolorów. W swoim wczesnym dorobku twórczym była zafascynowana dziecięcymi rysunkami, co wielokrotnie przejawiało się w jej kolorowych abstrakcjach z figuralnymi odniesieniami oraz pejzażami. W miarę biegu lat, w jej pracach coraz wyraźniej dostrzegalne stały się również motywy figuratywne.

Dzieła artystki z lat 60. i 70. są mocno osadzone w kontekście jej dzieciństwa spędzonego w Oświęcimiu. Pamięta ona to miejsce jako miasto o urzekającym pięknie oraz sielskich krajobrazach, co znalazło odzwierciedlenie w jej stylu abstrakcyjnym, gdzie wyraziste kolory kontrastowały z czarnymi konturami. Obrazy z tego okresu często przedstawiały niewyraźne postacie, które miały symbolizować członków jej rodziny utraconych w Holokauście.

To właśnie w latach 70. XX wieku artystka zaczęła bezpośrednio wplatać temat Holokaustu w swoje moje. Jej dzieła stawały się coraz bardziej abstrakcyjne, z większymi plamami koloru, które dominowały na płótnie. Kolorystyka tych prac stała się bardziej stonowana i monochromatyczna, jednak intensywność barw znacznie wzrosła, pokrywając całą powierzchnię obrazów. W wielu z nich widoczne są zamknięte okna i widoki, które ujawniają się za zamkniętymi okiennicami.

Późniejsze obrazy, nawiązujące do motywów izraelskich, gdzie wysokie cyprysy i surowe skały oddają poczucie pustki, wyrażają melancholię i nostalgię. Minimalistyczne martwe natury przedstawiają puste krzesła, a portrety ukazują członków rodziny z zamazanymi rysami, podkreślając ich zniknięcie w geometrycznych formach – symbolizujących utratę bliskich.

W kolejnych latach kluczowe w malarstwie Tovy Berlinski stały się ciemne, często czarne kwiaty, które artystka dedykowała rodzicom i rodzeństwu zamordowanym w Auschwitz. Jej prace były prezentowane na wielu ważnych wystawach, między innymi w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, gdzie po raz pierwszy zaprezentowano jej dzieła w Polsce w styczniu 2006 roku, a także w Centrum Żydowskim w Oświęcimiu oraz w Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie.

W 2006 roku artystka ofiarowała Muzeum Auschwitz-Birkenau jedno ze swoich dzieł – obraz przedstawiający szary kwiat w szklanym wazonie, wykonany techniką mieszaną w szaro-czarnej tonacji. Wymiary tego dzieła to 100 x 70 cm. W następnym roku przekazała dwie prace do zbiorów Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu.

Wystawy indywidualne

• 1967 – Chemerinsky Art Gallery, Tel Awiw,
• 1975 – Pastel 1975, Debel Gallery, Jerozolima,
• 1976 – Debel Gallery, Jerozolima,
• 1991 – Pastel on Paper, Sara Levi Gallery, Tel Awiw,
• 1992 – Oil Paintings, Jerozolima,
• 1995 – Black Flowers, Israel Museum, Jerozolima,
• 1995 – Herzeliya Museum of Art, Herzeliya,
• 1999 – Artspace Gallery, Jerozolima,
• 2002 – Drawings and Oil Paintings, Jerozolima.

---

Oceń: Tova Berlinski

---